“Bitkisel” kavramı son zamanlarda kozmetiklerde, ilaçlarda, gıdalarda, gıda takviyelerinde,dermakozmetiklerde kısacası her yerde cezbedici bir sıfat olarak karşımıza çıkıyor.
Durup bir düşündüğümüzde bitkisel ürünlerin bitkiselliğini ne kadar sorguluyoruz ?
Bazen içtiğimiz bir ıhlamur soğuk algınlığımıza iyi gelirken, yemekte fazla kaçırdığımız sarımsak tansiyonumuzu düşürebiliyor… Peki nasıl?
Bitkisel ürünler nasıl etki gösterir?
Bitkisel ürünlerin de gösterdikleri etki, tıpkı ilaçlardaki gibi içerdikleri etken maddelerden kaynaklanmaktadır. Evet doğru okudunuz tıbbi bitkilerinde tıpkı ilaçlardaki gibi etken maddeleri vardır ve bütün bu maddelerin birbirinden farklı kimyasal yapıları, etki mekanizmaları ve etki süreleri vardır. Hatta bu etken maddeler bitkinin kısımlarına göre(yaprak, kök, tohum vs.) farklılık gösterebilir ve aynı bitkide birden fazla etken madde bulunabilir.
Örnek verecek olursak sarı kantaron bitkisinin yağını yanık ve yaralarda kullanırken(hiperforin etken madde) aynı bitkinin drog içeren kapsülleri içerdiği hiperisin sayesinde hafif dereceli depresyon tedavisinde kullanılır.Fakat ağır depresyonda kullanılması depresyonun şiddetini arttırabilir.
Bitkinin etken madde içeren ve tedavide kullanılan kısımlarına “drog” denilmektedir.Günümüzde bitkilerin içerdiği etken maddelerin çoğu ilaç üretiminde kullanılmaktadır.
Yani önemli olan ürünün bitki içermesi değil bitkinin drogunu içermesidir.
Başka bir örnek verecek olursak; şevketibostan bitkisi.
Şevketibostanın tıbbi olarak hem kökleri hem de toprak üstü kısımları kullanılır. Toprak üstü kısımları kesilip temizlendikten sonra Akdeniz’de pazarlarda sebze olarak satılmaktadır. Aynı bitkinin kökleri ise süt arttırıcı olarak kullanılmaktadır. Şevketibostanın uçucu yağı ise ortaçağda bakteri kaynaklı iltihaplı cilt problemlerinde kullanılmıştır. Gördüğünüz gibi aynı bitkinin 3 farklı kısmı birbirinden bağımsız 3 farklı amaç için kullanılmaktadır.
Kullandığımız bitkinin familyası da çok önemlidir.Aynı familyadan olan her bitki aynı etkiyi göstermez.Yine bir örnekle açıklayacak olursak..
Papatya çayı sinir sistemini yatıştırıcı olarak halk arasında sıklıkla kullanılır.Papatyanın hidrolatı da ciltteki gözenekler için çok iyi bir toniktir.Fakat bu etkileri görebilmek için aktarlarda veya çiçekçilerde satılan papatyalar yerine doğru zamanda toplanmış ve uygun şartlarda ürün haline getirilmiş tıbbi papatyaları kullanmanız gerekir.
TIBBİ PAPATYA
TIBBİ ETKİSİ OLMAYAN PAPATYA
Bitkilerden istediğimiz etkiyi görebilmemiz için bazı şartların sağlanmış olması gerekiyor.Bu şartlar;
Doğru coğrafyadan doğru türün doğru zamanda toplanması
Uygun şartlarda drogunun hazırlanması
Doğru şekilde saklanması (içerisindeki etken maddelerin bozulmaması için)
Doğru dozda, doğru farmasötik formdaki ürünü doğru danışmanlık hizmeti alarak kullanmalısınız.
Peki bu kadar şartı sağlayan uygun bitkisel preparatlara ulaşabilmek için…
Bitkisel ürünleri nereden almalıyız?
Bu tarz ürünlerin alınması için en doğru adres “ECZANELER” dir. Çünkü eczanelerde satılan bütün gıda takviyesi ürünleri Tarım Bakanlığı veya Sağlık Bakanlığı onaylı olup düzenli olarak denetlenmektedir.
İlaç gibi içerisinde etken madde bulunan bu ürünlerin de yan etkisi olabileceği için mutlaka bir danışmanlık hizmeti alarak doğru sürede ve doğru dozda kullanmanız gerekir.
İnternetten aldığınız ürünler belki daha uygun fiyatlı olabilir ama herhangi bir sorun çıktığında karşınızda bir muhatapınız olmadığını ve üründe SKT sorunları yaşayabileceğinizi unutmayınız.
Aktarlar aklınıza gelecek olursa, yapılan çalışmalarda aktarlarda satılan bitkilerin içinde çok fazla katıştırma olduğu, safsızlık oranın yüksek olduğu aynı zamanda saklama koşullarının drogların yapısını bozacak şekilde olduğu en önemlisi de TIBBİ ÜRÜNLER HAKKINDA BİLGİLENDİRME YAPABİLECEK BİLGİ DÜZEYİNDE olmadıkları aşikardır.
Bitkisel ürünlerin yan etkisi var mıdır ?
Yazının başında da bahsettiğimiz gibi bitkisel ürünler etken madde içerdikleri için tedavide kullanılırlar. Bu etken maddelerin bazıları çok ciddi doz ayarlamaları yapılarak kullanılmalıdır.
Bazen yediğiniz yemekle bile etkileşime girebilir, bilinçsiz kullanımı sonucunda hastalık semptomlarını şiddetlendirebilir
Bitkisel ürünler de vücudumuzda karaciğer ile metabolize olup böbrekler yoluyla atılmaktadır. Bu sebeple kronik hastalığı olanlar, hamileler çocuklar ve emziren annelerin MUTLAKA doktor kontrolünde bu ürünleri kullanması gerekir.
Aksi takdirde birçok istenmeyen yan etkiyle karşılaşabilirsiniz.
Sonuç olarak…
Doğanın bize sunduğu binlerce çeşit şifalı bitkiyi bilinçli şekilde kullanırsak birçok hastalıktan korunmak/ tedavi etmek mümkün olabilir, fakat doğru şekilde kullanılmadığımız takdirde sanıldığı kadar masum olmadıklarını görmek kaçınılmaz olacaktır…..
ÖNEMLİ:Bitkisel drogların tedavide kullanılmasını anlatan “fitoterapi” dersini ve bitkilerin içerdikleri etken maddeleri ve dozlarının anlatan “farmakognozi” derslerini alan tek meslek grubu eczacılardır.