Ağız ve diş sağlığı yaşamımızın her bölümünde genel sağlık ve refah için gereklidir. Sağlıklı bir ağız, fiziksel bedenin sadece beslenmesini sağlamaz, aynı zamanda genel sağlığın temininde anahtar bir rol oynar. Ağız sağlığı ve genel sağlık birbiri ile ilişkilidir. Diş enfeksiyonları ve dişeti hastalıkları vücudun birçok sistemini olumsuz etkiler.
Spor, herkesin amatör veya profesyonel olarak ilgilendiği bir yaşam gerçeği ise, sportif başarının temelinde de sporun sağlıklı koşullarda en yüksek performansta yapılması yatmaktadır.
NEDEN SPORCU İÇECEKLERİ DİŞLERE ZARARLI?
Çoğumuzun antrenmanlar için kullandığı sporcu içeceklerinin o kadar kötü olmasının sebebi sizce ne olabilir?
Sporcu içecekleri ve sporcularda görülen diş erozyonu arasındaki ilişki sizi şaşırtacak…
Bir atlet olarak vücudunuzu sağlıklı tutmak çok önemlidir. Başarılı performans için, eğitim,doğru beslenme, hidrasyon gereklidir. Sporcular, spor terapistlerinden ve diyetisyenlerden bedenlerini mümkün olan en iyi şekile getirebilmek için yardım alırlar. Sporcuların bedenleri için birçok kontrolden geçip bakım yapmalarına rağmen, çoğu sağlığının çok önemli bir bölümü olan dişlerini göz ardı ediyor.
Ağız ve diş sağlığını korumak, vücudu atletik bir performans için güçlendirmek kadar önemlidir. Aktif sporcularda görülen diş hastalıklarının oranı gün geçtikçe artmaktadır.
BİLİYOR MUYDUNUZ?
Sporcu içecekleri sodaya kıyasla dişlerde 3 kat daha fazla hasar meydana getirebilir.
British Journal of Sports Medicine Dergisi tarafından yapılan bir araştırmada, sporcuların enerji / spor içeceği tüketimi ve sağlıksız ağızlar arasında bir ilişki bulundu. Alışılmış sporcu içecekleri performansınızı iyileştirmenize yardımcı olsa da, ağız sağlığınız için risk oluşturabilir.
Sporcularda en çok görülen diş hastalıkları
British Journal of Sports Medicine tarafından yapılan araştırmada, araştırmacılar atletler arasında en çok bildirilen diş sorunlarının diş çürüğü, diş eti hastalığı, dental erozyon ve enfekte olan yirmilik dişler olduğunu keşfettiler.
Diş çürüğü
Ağızda bulunan bakterilerden oluşan bakteri plağı, şekerli ve unlu yiyeceklerin ağızda kalan artıklarından asit oluşturabilmektedir. Bu asitler, dişlerin mineral dokusunu çözerek dişin minesinin bozulmasına ve sonuçta da diş çürüğünün başlamasına ve diş hekimlerinin kavite dedikleri oyuklara neden olmaktadırlar.
Dişeti hastalığı
Dişeti hastalığı (periodontal hastalık olarak da bilinir), diş etlerinin kronik enfeksiyonu ve iltihabıdır. Bu zamanla bakteri plağı oluştuğunda ve tartar olarak adlandırılan kaba, gözenekli bir maddeye dönüştüğünde ortaya çıkar. Bakteriyel plak toksinleri, dişetlerini tahriş ederek enfeksiyon oluşmasına sebep olur.
Dental Erozyon
Dental erozyon bakteriyel bir etken olmaksızın kimyasal olaylar sonucunda asidin etkisiyle meydana gelen, diş sert doku (bu doku dişi aşınmaya ve yıpranmaya karşı korur) kaybı olarak tanımlanmaktadır.
Enfekte olmuş 20lik Dişler
Bu tür bir enfeksiyon, kısmen patlak veren bir yirmilik dişin, diş etini aşındırarak bir enfekte doku ile oluşturması ile gerçekleşir . Yiyecekler ve kırıntılar kolayca birikerek, bakteri ve enfeksiyonlar için uygun bir ortam oluşturabilir. Her ne kadar bu durumlar asitli veya şekerli içeceklerin içilmesi gerekmese de diş hekimlerinin çoğu enfeksiyonların kötüleşmesini önlemek için yüksek konsantrasyonda şeker kullanmamamız gerektiğini belirtir.
Sporcular diş çürüklerine karşı neden daha savunmasızdır?
Sporcuların diş hastalıklarına daha eğilimli olduğu dışarıdan garip görünse de, diş çürüğü açısından daha yüksek bir risk oluşturmalarına sebep olan faktörler:
Şeker Tüketimi
Egzersiz sırasında takviyeleri, Sporcu / Enerji İçecekleri, karbonhidrat jelleri, aktif kişiler tarafından egzersiz sırasında enerjiyi korumak için sıklıkla kullanılır. Bu içeceklerde bulunan şeker, dişlere tükürükten daha çok yapışır ve ağız bakterileri için asit üretimini teşvik eder ve çürüme riskini arttırır.
Asitlik Konsantrasyonu
Dişlerin emaye ve dentinleri zayıflar ve pH’ı 5.5’in altındaki asitlerle parçalanır. Birçok sporcu içeceği ve egzersiz ekleri sitrik asit veya malik asit (pH 2.4-4.5 arasında) içerir.
Asit ve şekerli ürünlere sık sık maruz kalma
Sporcular, hızlı bir sporcu içeceği almak yerine, egzersizleri sırasında sık sık yudumlarken, dişlerini zararlı aside ve şeker seviyelerine maruz bırakırlar. Uzatılmış temas süresi dişlerde erozyon ve çürüme riskini arttırır. Sporcu içeceğini veya egzersiz anındaki ek gıda ile ağzı çalkalama dişleri erozyona karşı daha da savunmasız hale getirir.
Dehidrasyon / düşük tükürük üretimi
Dehidrasyon, atletler arasında sık görülen bir sorundur; kuru ağız ve tükürük salgısında azalma dişleri çürümeye karşı daha savunmasız hale getirir. Tükürük, diş yüzeyindeki sıvıları temizleyip sulandırarak dişleri korur. Aynı zamanda, remineralizasyon ile kalsiyum ve fosfat sağlar ve ağızda asitleri nötralize eder. Ağzınızda yeterli miktarda tükürük yoksa, dişler zararlı bakterilere karşı kendilerini koruyamaz.
Azalan diş sağlığı bulguları nelerdir?
Diş çürümesinin ilk belirtilerinde hemen diş hekiminize başvurmanız gerekir. Aşağıda listelenen belirtiler ağız ve diş sağlığınızdaki bozuklukların habercisi olabilir..
•Soğuk, sıcak veya tatlı içecekler içerken hafif veya keskin ağrı
•Diş hassasiyeti
•Diş ağrısı
•Diş yongası, özellikle ön dişlerin kenarlarında
•Dişlerin üst yüzeyinde çöküntü oluşumu
•Dişin herhangi bir yerinde kahverengi, beyaz veya siyah lekeler
•Dişe karşı daha fazla maruz kalan belirgin dolgular erozyonla yıpranır
Diş erozyonu atletik performansı etkiler mi?
İster inanın ister inanmayın, diş sağlığnız performansınızı önemli derecede etkileyebilir
İngiliz Spor İlaç Dergisi araştırmacıları, diş problemi olan sporcuların yemek yeme ve uyku güçlükleri, sistemik inflamasyon, ağrı ve kendilerine olan güvenleri konusunda sıkıntı yaşayabileceklerini belirtti.
Ağız sağlığına zararlı olabilecek spor ürünleri:
Sporcu / Enerji İçecekleri
Birçok araştırmacı, sporcu içeceğinin çeşitli nedenlerle diş erozyonunun temel sebebi olduğunu düşünmektedir. Sporcular bu içecekleri, egzersiz sırasında sık sık yudumlayarak sulanmaya devam etmek için içirirler. Maalesef bu, dişlerin, sporcu içeceklerinin asitliği ve yüksek şeker içeriğine maruz kalma süresini artırarak çürümeye karşı savunmasız kalmalarını sağlar.
Sporcu jöleleri veya lolipopları
Spor jelleri ve lolipoplar, enerji sağlamak ve dayanıklılık gerektiren durumlarda iyileşmeyi artırmak için kullanılan konsantre karbonhidrat formlarıdır. Bu lollipoplardaki yüksek şeker ve asidite miktarı, kolayca dişlere yapışabileceği için diş çürümesine neden olabilir.
Egzersiz ekleri
Egzersiz sonrası takviyelerin ağız sağlığınıza zararlı etkisi, genellikle gözden kaçırıldığı için şaşırtıcı olabilir. Ancak egzersizler süresince yüksek asidite ve sürekli yudumlanarak dişleri erozyona karşı risk altına sokar.
Ağız sağlığını iyileştirmek için;
•Remineralize edici ajanlar kullanmak, diş yüzeyinizi güçlendirmek ve korumak için yardımcı olabilir. Diş macunu, pastil, sakız ve diğer ağız sağlığı ürünleriyle dişlerinizin sağlıklı kalmasına yardımcı olabilirsiniz.
•Süt, yoğurt ve peynir gibi, kalsiyum ve fosfat oranı yüksek gıdaların tüketilmesi, diş yüzeyinin yeniden mineralize edilmesine yardımcı olur.
•Mümkünse sporcu içeceklerinden ve lolipoplardan kaçının. Hidrason için yeterli miktarda su tüketilmelidir. Karbonhidratlara ihtiyacınız varsa, muz ya da tam tahıllı gıdalar gibi gıdalar çok iyi bir seçenektir.
•Diş hastalıklarını önleyecek tedavi seçenekleri için doktorunuzla iletişime geçiniz.
•Zararlı etkilerini azaltmak için asitli ve şekerli içecekleri su ile seyreltebilirsiniz.
•Bir sporcu içeceği tükettikten hemen sonra dişlerinizi fırçalamayın. Dişlerinizi iyileştirmek ve onarmak için yaklaşık 30-45 dakika içinde tükürük teması gerekir.
•Yatmadan hemen önce şekerli / asitli içeceklerden kaçının.
•Her türlü içecek tüketmeden önce bileşen etiketlerini okuyun. Özellikle bir diş probleminiz varsa, yüksek miktarlarda asit ve şeker kullanmaktan kaçının.
•Günde en az iki kez dişlerinizi fırçalayın ve Günlük floss (diş ipi) kullanın
•3-4 ayda bir diş fırçanızı değiştirin
Diş Sağlığı ile İlgili Yaşanmış Örnekler
Marc-Vivien Foé ile aynı kaderi paylaşan; Geçmişe baktığımızda Eskişehirspor kalecisi Sinan Alaağaç, Espanol kaptanı Daniel Jargue, David John Longhurst (York City), Michael Klein (Romanya), Catalin Hilden (Romanya),kalp krizi sonucu kaybettiğimiz sporcular.
Ümit Özat ise aynı durumu yaşayan, şanslı olan sporcu.
Alman Bild gazetesinin haberine göre ünlü futbolcunun “kalp kası iltihabı”na ağızdaki diş enfeksiyonları neden oldu.
•Londra 2012 olimpiyatlarında 302 elit sporcu üzerinde yapılan bir çalışma sonuçlarına göre; Araştırmacılar Londra 2012 olimpiyatlarına katılan erkek ve bayan sporcularda dezavantajlı toplumlarda yaşayanlara benzer kötü ağız diş sağlığı seviyesinde olduğu, 2012 olimpiyatlarına katılan atletlerin 18% inde performanslarını olumsuz etkileyen kötü ağız hijyenine sahip olduklarını buldular.
•Aly Cissokho’ nun Portekizin Porto takımından Milana transferi diş enfeksiyonları sonucu riske girmiş, askıya alınmış ve öncelikle diş tedavilerinin yapılması gerektiği kulüp doktoru tarafından açıklanmıştı.
Sporcuların yüksek bir performans gösterebilmeleri için tüm sağlıklarının iyi olması gerekiyor. Aynı zamanda yaşamlarını riske edecek tehlikeyi de bertaraf ediyor.
•Futbolcularda yapılan prospektive bir çalışmada;
1 yılda %20 oranında sporcunun sahada olmadığı, performans göstermediği ve en sık rastlanılan sorunların Solunum sistemi ve gastrointestinal sistem hastalıkları olduğu gözlenmiş
FIFA 2009 Konfederasyon kupasında 1000 sporcunun, %16.5 ‘nun her gün hastalandığını ve bunun % 60’nın solunum sistemi hastalıkları olduğunu açıklamış. Üst solunum yolları genellikle ağız, burun ve farenks bölgesindeki mikroorganizmalarla enfekte olurlar. Kötü ağız hijyeni primer risk faktörüdür.
•Fenerbahçe’yi bir dönem çalıştıran Daum üst üste yaşanan sakatlıklar nedeniyle, sporcularından diş muayenelerini istemişti. Bu son derece önemli bir tespitti.
•Barcelona futbol takımında sporcuların ağız ve diş sağlığı hakkında kapsamlı bir çalışma yapılmış. Sporcuların ağız ve diş sağlık durumları bilimsel temelli kriterlere uygun olarak incelenmiş ve bir rapor olarak yayınlanmış.
KAYNAKÇA:
http://e-dergi.atauni.edu.tr/ataunidfd/article/view/5000094275
www.tdb.org
http://dergipark.gov.tr/download/article-file/278182
https://www.carefreedental.com/resources/13-dental-health/90-why-sports-drinks-are-destroying-athletes-teeth
http://serdarsutcu.net/agiz-sagligi-ve-spor/
